Vanwege de vele reisbeperkingen door de Coronapandemie blijven we deze zomer dicht bij huis. We gaan de Elfstedentocht rijden met de camper. Ter gelegenheid van Leeuwarden Culturele Hoofdstad van Europa in 2018 heeft elke Elfstedenstad een fontein gekregen. We kunnen het dus evengoed de Elf-fonteinen-tocht noemen.
Dokkum
We starten onze tocht in Dokkum. Officieel is Dokkum niet het startpunt van deze tocht der tochten, maar het ligt op nog geen 5 km van ons huis. Dokkum is de plaats waar ik werk, waar de kinderen naar school gingen, waar we sporten en muziek maken. De stad kennen we daardoor maar al te goed, maar ze hoort er als keerpunt in de Elfstedentocht op deze reis zeker bij. Het oude centrum ligt ingesloten in een zeshoekige vestingwal met Bolwerken op de hoeken. Het Diep met de open verbinding naar zee maakte van Dokkum al vroeg een handelsplaats met stadsrechten en een eigen munt. Dat bij Dokkum in 754 de missionaris Bonifatius is vermoord trok in het verleden veel bedevaartgangers, nu inspireert het vooral de ondernemers met het aanprijzen van plaatselijke delicatessen. Dokkum kreeg in het kader van Culturele Hoofdstad Leeuwarden de Ijsfontein, waar de elementen bepalen hoe de ijslagen zich vormen op de lagen.
Franeker
Vanuit Dokkum volgen we de Friesland Toeristenkaart naar Holwerd. Het dorp is bezig met een imposant project Holwerd Aan Zee. Met het doorbreken van de dijk zal er binnenkort een getijdenhaven moeten ontstaan waarbij het nu nog wat slapende dorp kan uitgroeien tot een bruisende trekpleister die zich kan meten aan andere havenplaatsen aan de Waddenkust. Momenteel profiteert het maar mondjesmaat van de bekendheid die het heeft als vertrekpunt van de boot naar Ameland. We komen via afgelegen dorpjes als Hallumerhoek en Alde Leie in onze volgende stempelplaats, Franeker. Deze voormalige universiteitsstad is momenteel vooral het centrum van de kaatssport. De stad straalt nog altijd de adelijke deftigheid uit die het in de Middeleeuwen vergaarde. In Franeker staat fontein de Oortwolk, een ode aan de in Franeker geboren astronoom Jan Hendrik Oort.
Harlingen
De toeristische route leidt ons langs binnenweggetjes naar Harlingen. Een stad met een geschiedenis van internationale zeehandel. Het heeft dan ook meerdere havens. Tegenwoordig lijkt de veerdienst naar Vlieland en Terschelling de voornaamste scheepvaartbestemming vanuit de veerhaven. Wij blijven een paar nachtjes op de camping achter de dijk om ook een dagje de oversteek naar Terschelling te maken. De Noorder- en de Zuiderhaven zijn inmiddels binnenhavens en liggen volgepakt met boten van allerlei formaten. De grachtenpanden en pakhuizen rondom zijn indrukwekkend. Harlingen is ook de stad waar Simon Vestdijk zijn jeugd doorbracht en als decor gebruikte voor zijn Anton Wachter-cyclus. In de Willemshaven vind je er fontein De Walvis, als herinnering aan de tijd dat Harlingen groeide en leefde van de walvisvaart.
Makkum
Iets ten zuiden van Harlingen ligt de afsluitdijk die de Zuiderzee indamde tot IJsselmeer en een verbinding vormt tussen Friesland en Noord Holland. Als eerbetoon aan bedenker en uitvoerders van deze megaklus zijn er op de dijk meerdere standbeelden en plaquettes. Onder de aansluiting van de afsluitdijk ligt de havenplaats Makkum, weliswaar geen elfstedenstad, maar een trekpleister die we wel even willen bezoeken. We blijven een paar nachtjes op de camping van een groot vakantiepark aan het IJsselmeer, met haven, huisjes, chalets, een hotel en meerderde winkels en restaurants naast het kampeerdeel met voornamelijk watersporters. Makkum, Poort naar de Zuiderzee, bruist van de watersport. Naast meerdere havens en haventjes zijn er de scheepswerven, zeilmakerijen en wat je maar nodig kunt hebben voor je vaartuig en je vaartochten.
Bolsward
We vervolgen onze Elfstedentocht. De route gaat door Kimswert, het dorp waar verzetsstrijder Grutte Pier rond 1500 zijn boerderij en heel zijn gezin verloren heeft. De volgende elfstedenstad van onze reis is Bolsward. De stad van pater karmeliet Titus Brandsma, die later in Dachau zou sterven. Bolsward is ook de stad van dichter en schrijver Gysbert Japicx, ook wel de Friese Vondel genoemd. Het pronkstuk van de stad, het Stadhuis, treffen we helaas verscholen achter steigers. Een andere bezienswaardigheid zijn de overblijfselen van de door brand geteisterde Broerekerk. Voor de Broerekerk staat fontein De Vleermuis, een dier omgeven met veel symboliek en magie.
Workum
Het Workum van voddenboer en schilder Jopie Huisman blijkt een gouden mix van nostalgische grachtjes en talrijke jachthavens aan het uitgebreide waterwegen netwerk. Alle aanlegplaatsen zijn op deze zomerse septemberdag bezet, net als alle zitplaatsen op de vele terrassen. Het is nog volop zomer rond fontein De Woeste Leeuwen van Workum. De leeuwen die op De Waag het stadswapen ondersteunen.
Hindeloopen
Het pittoreske Hindeloopen ligt aan het IJsselmeer. De smalle steegjes met de vele bruggetjes en de grote jachthaven zijn een ware trekpleister. Fontein Flora & Fauna is geïnspireerd op de levensboom op het stadswapen.
Stavoren
De volgende pleisterplaats is Stavoren, waar we een paar nachtjes op de campercamping aan de jachthaven direct aan het IJsselmeer staan. De sluis even ten zuiden van het stadje zorgt voor veel pleziervaart tussen de Friese Meren en het IJsselmeer en maakt van Stavoren een belangrijke watersportstad. In Stavoren is niet veel meer te zien van het glorierijke welvarende verleden. Door rampspoed is een groot deel van de stad verloren gegaan. Het Vrouwtje van Stavoren staat symbool voor deze omslag van een rijk naar een arm bestaan, er is een standbeeld van haar bij de brug. Het vrouwtje achtte het terugkrijgen van een in zee gegooide gouden ring even onmogelijk als het verliezen van haar rijkdom. Haar ring vond ze volgens het volksverhaal terug bij het eten van een vis. Maar helaas voor haar geschiedde ook het tweede. Heel toepasselijk ligt er voor het beeld van het “Vrouwtje van Stavoren” de fontein “De Vis voor Stavoren”, met eveneens een knipoog naar “Hoe grote vissen kleintjes eten!”.
Sloten
Langs de dijk trekken we Gaasterland in. We passeren de luchtmachttoren bij Oudemirdum, een overblijfsel van de Koude Oorlog. We zijn hier op de beboste zandruggen van Zuidwest Friesland, een schitterende regio. We maken even een stop in Balk. Samen met Sloten kent het een verleden in de boterhandel. Het heeft deftige woonhuizen aan de gracht en een opmerkelijk raadhuis. Sloten is de kleinste stad van Friesland. Als vestingstad met Bolwerken aan Diep en Eevaart lijkt het wel een mini-Dokkum. Sloten met fontein Kievit. De fontein combineert hiermee de in Friesland bedreigde vogelsoort met het overvloedig stromende water.
IJlst
In de Middeleeuwen was IJlst een nederzetting aan de monding van de Ee aan de zuidoever van de Middelzee en lange tijd een plaats van overslag, nijverheid en handel, vooral scheepsbouw en andere houtproducten. De bebouwing langs de Eegracht is zeer gevarieerd, maar het meest schilderachtig zijn de overtuinen aan de grachtzijde, aan de andere kant van de straat. Bij de houtzaagmolen staat de fontein Onsterfelijke Bloemen, gebaseerd op de oude stinzenplanten.
Sneek
Via de Waterpoort komen we in de grachtengordel van Sneek, het koopcentrum van de Friese Zuidwesthoek. De C&A van de broers Clemens en August Brenninkmeijer is een voorbeeld van de textiel- en confectiehandel die is ontstaan door de handelsdrift van de Hannekemaaiers, de seizoensarbeiders uit Westfalen die in hooitijd kwamen werken en zich er hebben gevestigd. Een andere historische inwoner van Sneek is Gerbrandy, de advocaat die in de oorlogsjaren van 1940-1945 minister-president was. De Fontein van Fortuna toont een Hoorn des Overvloeds balancerend op een dobberende gouden bal.
Leeuwarden
Leeuwarden is ontstaan op de terp Oldehove nabij de oever van de Middelzee. Het symbool van de stad is de scheve kerk Oldehove, die bovendien krom en niet afgebouwd is. Leeuwarden is eeuwenlang de residentie van Nassause stadhouders geweest en is in die periode een deftige stad geworden. De eerste stadhouder was Willem Lodewijk van Nassau, ook wel Us Heit genoemd. Maar wellicht beroemder is Us Mem, de ideale Friese stamboekkoe. De fontein Love waar een jongen en een meisje met hun ogen gesloten dromen als in de ochtendnevel op de Friese velden.
Terug in Dokkum
Na de elfde stad en de elfde fontein keren we terug naar ons vertrekpunt van deze rondrit. Langs de Dokkumer Ee passeren we ter hoogte van Gytsjerk de Tegeltjesbrug over de Murk, met delftsblauwe tegeltjes met portretten van winnaars en deelnemers van Elfstedentochten. Verderop het beroemde bruggetje bij de kruising in de Dokkumer Ee bij Bartlehiem. Met de camper is het een stukje om, maar we kunnen het bruggetje toch echt niet overslaan. Voor een beetje camperaar is zo’n rondje Friesland misschien een lachertje, maar het is echt zeer de moeite waard je eens te oriënteren op al het moois zo dicht bij huis. We kunnen het iedereen aanbevelen, onthaasten in zoveel natuurschoon en vaderlandse geschiedenis.
september 2020